Kurk in je Wijn: Wat het is en hoe je het herkent

Je hebt je er zo op verheugd. Die mooie fles wijn die je hebt bewaard voor een bijzonder moment. De kurk gaat eraf, je schenkt in, brengt het glas naar je neus en daar is het: die karakteristieke muffe geur die je meteen vertelt dat deze fles 'kurk' heeft.

Een teleurstelling die zelfs de meest ervaren wijnliefhebber kan en zeker een keer zal overkomen.

Wat is "kurk"?

Het is dus niet wat sommige mensen wellicht denken: stukjes kurk die in je wijn drijven. Dat kan namelijk niet echt kwaad, maar is meer te danken aan een broze kruk, of iemand die wellicht iets te enthousiast een fles opent.

Kurk in deze context komt neer op een aangetaste fles wijn. Aangetast in een zo'n zin dat het niet meer smaakt zoals bedoelt, en ook simpelweg niet meer lekker is. Ook al kan het nogal verschillen per drinker, hoe snel je er last van hebt.

Nu is "kurk" overigens niet de enige fout of aantasting die een wijn kan hebben. Oxidatie, reductie, en andere vormen bestaan ook, maar dit is toch de meest bekende en wellicht onduidelijke.

TCA

De échte naam van de stof die kurksmaak veroorzaakt is 2,4,6-trichlooranisool, of kortweg TCA. Deze chemische verbinding ontstaat wanneer bepaalde schimmels en bacteriën in contact komen met chloorverbindingen.

Het interessante is dat mensen TCA al kunnen ruiken bij extreem lage concentraties - vanaf 2 tot 4 nanogram per liter. 

Dat is vergelijkbaar met één druppel in een Olympisch zwembad!

Hoevaak komt "kurk" voor?

Wist je dat kurksmaak nog altijd voorkomt in 1 tot 6 procent van alle wijnflessen wereldwijd* ? Dat betekent dat er jaarlijks miljoenen flessen wijn worden geopend die niet te drinken zijn. Een probleem dat de wijnindustrie al jaren probeert op te lossen, maar dat hardnekkiger blijkt dan gedacht.

De kurk

Uiteraard is de kurk hierin vaak de aangewezen schuldige. Maar wat bepaalt nu of die kurk er iets aan kan doen?

1. De kwaliteit van de kurk
   Hier heeft het wijnhuis natuurlijk een directe invloed op. Niet alle kurk is gelijk geschapen. Kort door de bocht kun je zeggen dat goede kurken natuurlijk horen bij goed wijn maken. Daarvoor gebruik je idealiter een kurk die dens is. Die komen uit bomen die op hogere plekken groeien. Die groeien namelijk trager en maken daardoor dichtere kurk. Dat heeft uiteraard een prijs. En dus moet er een keuze gemaakt worden.
   
   
2. De soort kurk
   Gebruik je een puur natuur kurk, een synthetische kurk, geperste kurk uit kurkdeeltjes, of een hybride variant. Of een alternatief, zoals glazen stop of schroefdop. Hierboven zie je een aantal veel voorkomende varianten. Van links naar rechts:
   
   
   1. Nomacorc: Dit is een puur synthetische variant, waarbij geen TCA voorkomt. Heeft ook nul charme.
   2. DIAM: dit zijn restjes kurk die behandeld worden om daarmee alle mogelijke aanstichters van "kurk" te verwijderen. Zie er beter uit, maar ook vrij lelijk.
   3. Geperst nummer 1: Hierbij zijn restjes kurk geperst voor de hele of een gedeelte van de kurk. In het voorbeeld de middelste 80-90% en is het afgesloten met een laagje pure kurk.
   4. Geperst nummer 2 (de mousserende wijn variant): deze wordt ook vaak in delen samengevoegd, maar hierbij is de keuze voor combinatie opgebouwd door de vereisten in smaakontwikkeling en druk die weerstaan moet worden over tijd.
   5. Puur natuur: hierbij wordt de kurk in zijn geheeld uit de bast van een kurkeik, Quercus suber, gestampt. Die bast wordt gekookt, gedroogd, gereinigd en groeit ook weer opnieuw aan. Er wordt dus geen boom voor gekapt. Pure charme, en in mijn ogen net zo goed deel van het maken van een mooie wijn.
      
      
3. De conditie over tijd
   Een kurk moet vochtig blijven, daarom bewaar je flessen bij voorkeur liggend. Voor bubbels is dat minder belangrijk, die kurk is veel strakker in de fles geperst. De andere kant van de kurk wordt daarnaast aangetast en beïnvloed door temperatuur, vocht, etc. 
   
   Koop je wijn om de ontwikkeling ervan te kunnen ervaren, zorg er dan ook voor dat je de wijn goed bewaart.

Niet alleen de kurk is de schuldige

Hoewel de naam anders doet vermoeden, komt kurksmaak niet alleen door de kurk. TCA kan zich ook vormen of erger worden in / door:

• Houten wijnvaten
  
• Kartonnen dozen waarin wijn wordt vervoerd
  
• De wijnkelder bij het wijnhuis zelf
  
• Hoe je de wijn bewaard
• Zelfs in de druiven op het moment van oogsten
  

Daarom kan het dus voorkomen dat een enkel fles is aangetast, maar ook een hele batch.

Hoe herken je kurksmaak?

De eerste aanwijzing is vaak die karakteristieke muffe geur. Denk aan:

• Vochtige kelders
  
• Oude kranten
  
• Beschimmeld karton
  
• Natte hond
  

Een tip hier van iemand die al een aardig aantal flessen met kurk heeft ervaren. Wanneer je een glas inschenkt, ruik dan eerst een keer goed voordat je gaat walsen. Op dat moment ruik je eventuele kurk het best. Walsen kan af en toe fruit naar boven brengen en kurk bedekken.

Wanneer je gewoon een goede fles hebt, meestal dus, uiteraard wel lekker blijven walsen, want doet je ervaring goed.

In je mond merk je dat de wijn:

• Vlak en levenloos smaakt
  
• Geen fruit meer laat proeven
  
• Alle frisheid mist
  

De kostbare impact op de wijnwereld

De economische impact van kurksmaak is enorm. Alleen al in Europa gaat het jaarlijks om honderden miljoenen euro's aan verloren wijn, in theorie. Er zijn natuurlijk genoeg mensen die er niks van merken. Niettemin heeft dit geleid tot een ware revolutie in de wijnindustrie, met innovaties zoals:

• Schroefdoppen van hoge kwaliteit
  
• Glazen stoppers
  
• Hybride kurken
• Synthetische kurken
• Geavanceerde kurk-screeningsmethoden
  

Wat te doen bij kurk?

Thuis

Als je een fles met kurksmaak hebt gekocht, heb je recht op een nieuwe fles. Bij Perfectewijn.nl vervangen we zonder discussie elke fles met kurk. Want wij vinden dat wijn vooral genot moet brengen. Uiteraard zit er een grens aan hoe oud een fles kan zijn. Immers is ook de opslag bij je thuis van belang.

In een restaurant

In een restaurant mag je een wijn met kurk altijd weigeren. Hiervoor krijg je in principe vaak dat eerste proefslokje. Dat is niet om te bepalen of je hem lekker vind of niet, open = betalen. Een goede sommelier zal dit direct erkennen en een nieuwe fles aanbieden. Twijfel je? Vraag gerust om een second opinion.

De toekomst van wijn en kurk

De strijd tegen kurk heeft geleid tot interessante ontwikkelingen in de wijnwereld. Sommige prestigieuze wijnhuizen kiezen nu bewust voor alternatieven, terwijl anderen vasthouden aan traditie maar investeren in betere kwaliteitscontrole en betere kurken.

Kurksmaak blijft een fascinerend fenomeen in de wijnwereld. Het laat zien hoe complex en kwetsbaar wijn kan zijn. Maar het belangrijkste is dat je als consument weet wat je rechten zijn. Want één ding is zeker: niemand zou hoeven te betalen voor een fles wijn die niet te drinken is.

Veelgestelde Vragen

1. Kan ik kurksmaak voorkomen door de wijn anders te bewaren?
   Nee, als TCA in de fles zit, kan je er niets meer aan doen. Goede bewaring voorkomt geen kurksmaak, het helpt wel om het niet te verergeren.
   
   
2. Is kurksmaak gevaarlijk voor de gezondheid?
   Nee, TCA is meestal niet schadelijk voor de gezondheid. Het maakt de wijn alleen onaangenaam om te drinken.
   
   
3. Komt kurksmaak alleen voor in duurdere wijnen?
   Nee, kurksmaak kan voorkomen in alle wijnen (die met een natuurlijke kurk zijn afgesloten), ongeacht de prijs.
   
   
4. Kan ik een aangebroken fles met kurksmaak nog gebruiken voor koken?Nee, de TCA-smaak blijft aanwezig en kan je gerecht bederven.
   
   
5. Waarom gebruiken wijnmakers nog steeds kurk als er alternatieven zijn?Traditie, marketing en de overtuiging dat kurk de beste afsluiting is voor lange rijping spelen hierbij een rol.

* Bron: North West Wine Report, https://www.northwestwinereport.com/2023/02/how-big-of-issue-is-cork-taint-really.html & Coravin, https://www.coravin.nl/blogs/coravin-gemeenschap/corked-wine-explained-what-it-is-how-to-detect-it-and-ways-to-prevent-it